Ипотекийн төлөлтийг хойшлуулж энэ салбарыг татан унагах уу

Б.БАЯРЖАВХЛАН 

Цар тахлын тухай хуулийн дагуу хоёр жилийн хугацаанд ипотекийн зээлийн төлөлтийг хойшлуулсан. Хуулиараа бол 2023 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс иргэд ипотекийн зээлээ төлж эхэлнэ. Гэвч УИХ-аас ипотекийн зээлийн төлөлтийг 2023 оны долдугаар сар хүртэл хойшлуулах талаар судалж буйгаа хэлсэн. Мөн энэ долоо хоногтоо багтаж Улсын төсвийг батална.

Энэ тухай “УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн “Ипотекийн зээлтэй холбоотой асуудлыг УИХ хэлэлцэж байгаа. УИХ дээр байгаа ажлын хэсгийн ажиллаж буй хэлбэрээр бол 2023 оны долдугаар сарын 1-нийг хүртэл ипотекийн зээлийг хуучнаар нь явуулах талаар яригдаж байна. Энэ долоо хоногт эцэслэн шийдвэрлэнэ” гэв.

Харин Барилга, хот байгуулалтын сайд Л.Мөнхбаатар "Ипотекийн зээл хэрэгжиж эхэлснээсээ хойш 100 мянга гаруй иргэнийг хамруулжээ. Үүссэн нөхцөл байдлыг та бүхэн мэдэж байгаа. Ипотекийн зээл авч байгаа иргэдийнхээ эрх ашгийг хохироохгүй шийдэл гаргана " гэв.

Ипотекийн зээлийг дахин хойшлуулах нь олон сөрөг үр дагаврыг дагуулж байгаа юм. Тодруулбал, Дараа дараагийн хүсэлт өгсөн хүмүүс зээл авах боломжгүй болох, үүнийгээ дагаад барилга болон түүнийг дагасан олон салбарууд орлогогүй болж олон мянган хүн ажлын байргүй болох эрсдэлтэй юм.

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН ХҮСЭЛТЭЭ ӨГӨӨД ЖИЛ БОЛЖ БАЙНА

Ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийн хүрээнд Монголбанк болон банкны эх үүсвэрээр нийт 6.6 их наяд төгрөгийн  зээлийг 109.8 мянган өрхөд олгоод байгаа юм.  Гэвч үүний цаана хүсэлтээ өгөөд жил гаруй хугацаанд хүлээж буй олон хүн байгаа юм. Үүний төлөөлөл болох иргэн Г.Азжаргалын хувьд ипотекийн зээлийн хүсэлтээ Хаан банканд өгөөд найман сар болж байгаа юм байна. Энэ тухай “Миний хувьд эхнэр хоёр хүүхдийн хамт түрээсийн байранд амьдардаг. Сард нэг сая төгрөгийн түрээс төлдөг. Тиймээс өөрийн гэсэн байртай болох зорилготойгоор зээлд хамрагдах хүсэлт өгсөн боловч одоог хүртэл шийдэгдээгүй байна” гэв.

Харин Т.Номиндарийн хувьд 2021 онд ипотекийн зээлд хамрагдсан байна. 63 мкв байр худалдан авсан бөгөөд сард 600 мянган төгрөг төлдөг байна.

Тэгвэл өнөөдөр 63 мкв гурван өрөө байрны түрээсийн үнэ 1.5-3 сая төгрөгийн үнэтэй байгаа. Ипотекийн зээл бол бэлэн мөнгөөр орон сууц худалдан авах боломжгүй залуусын байртай болох цор ганц боломж юм. Тиймээс зээлийн эргэн төлөлтийг дахин хойшлуулснаар хэвийн явж байсан Ипотекийн зээлийн тогтолцоог татан унагаж, дахин энэ төрлийн зээл гарахгүй байх нөхцөл байдал үүсэх юм.

Барилгын салбарын төлөөлөл "Баганат өргөө" ХХК-ны гүйцэтгэх захирал Б.Тамир ярихдаа “Стандарт орон сууцны хувьд 70 орчим хувь нь ипотекийн зээлээр борлуулдаг. Өөрөөр хэлбэл 100 орон сууцны 70-ыг зээлээр худалдан авдаг гэсэн үг. 2022 оны хувьд шинэ орон сууцны борлуулалт муу байна. Ирэх онд ипотекийн зээлийг олгох ажил зогсвол мэдээж барилгын салбарт маш хүнд тусна. 70 хувийн борлуулалт байхгүй болно гэсэн үг. Том хэмжээтэй орон сууц бол 6 хувийн зээлээр борлуулдаггүй тул ямар нэгэн нөлөө байхгүй байх. Угаасаа инфляцын сөрөг нөлөөнд орсон барилгын салбарын хувьд ипотекийн зээл зогсвол давхар цохилт болно” гэсэн юм.

Энэ асуудалд Монгол банкны ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн “Ковидын хууль дуусаж нэгдүгээр сарын 1-нээс иргэд зээлээ төлж эхэлнэ. Монгол банкны зүгээс ипотекийн зээлийг төлүүлье гэсэн байр суурьтай байгаа. Ипотекийн зээл нь эргэлтийн санхүүжилт маягаар явдаг. Өмнө нь төлсөн зээлийн эх үүсвэрээр дараагийнхаа зээлийг гаргаад явдаг. Гэвч өмнөх зээлүүд нь төлөгдөхгүй болохоор эх үүсвэр бага болсон. Тиймээс ипотекийн зээлийг хэвийн хэмжээнд нь болгохын тулд дахин сунгахгүй байх нь зүйтэй” гэсэн байр суурьтай байв.  Харин арилжааны банкууд болох  “Хаанбанк”-аас тодруулахад 2021 оны арваннэгдүгээр сард өгсөн хүмүүсийн хүсэлтийг шийдвэрлэж байгаа. Ипотекийн зээлийн санхүүжилт бага байгаа гэв. Худалдаа хөгжлийн банкны хувьд “зээл бага хэмжээтэй гарч байгаа” гэсэн юм.

МИК: ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙГ ХОЙШЛУУЛАХ НЬ БУРУУ

Ипотекийн зээл олгодог гол байгууллага нь МИК юм. Тэгвэл МИК-ийн хувьд энэ асуудалд "Монголын Ипотекийн Корпораци нь хөнгөлөлттэй хүүтэй ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийн санхүүжилтийг урт хугацаанд, тасралтгүй үргэлжлүүлэхэд голчлон оролцдог байгууллага. Банкуудын олгосон ипотекийн зээлүүдийг багцлан худалдан авч, орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээл дээр хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас гаргадаг. Өөрөөр хэлбэл ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг 10,20,30 жилийн хугацаатай болгох үндсэн ажлыг манай компани хийдэг гэсэн үг. Цар тахлын улмаас ипотекийн зээлийн эргэн төлөлтийг энэ оныг дуустал хойшлуулаад байсан. Ипотекийн зээлийн санхүүжилтийн хувьд 2017 оноос эхлэн ямар нэг нэмэлт эх үүсвэр гаргахгүйгээр зээлийн эргэн төлөлтөөр дараагийн иргэнд зээл олгодог бие даасан санхүүжилтийн тогтолцоо болж тогтворжсон байгаа. МИК-ийн банкуудаас шилжүүлж авсан ипотекийн зээлүүдээс 2022 оны есдүгээр сарын байдлаар 65,410 зээлдэгч байгаагаас 44.659 зээлдэгч буюу 68.3 хувь нь 200.000-600.000 төгрөгийг сард банканд төлдөг байна. Харин 28.3 хувь нь сард 600.000-1.200.000 төгрөгийг банканд төлдөг байна. Манай дээр байгаа нийт зээлдэгчийн 90 гаруй хувь нь цалингийн орлоготой иргэд эзэлж байна. МИК-ийн хувьд 2013 оноос хойш тогтвортой үргэлжилж, хүртээмж, чанар нь сайжирч байгаа орчны бохирдол, агаарын бохирдол, амьдрах орчин гэх мэт олон нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэдэг энэ том тогтолцоог цаашид доголдолгүй үргэлжлүүлэх талаас нь зөв шийдвэр гаргана гэж найдаж байна" гэсэн юм.

Ипотекийн зээл хойшлуулах шийдвэр бол цар тахлын онцгой үед иргэдийн санхүүгийн эрсдэлийг хамгаалсан шийдвэр болохоос халамж  биш юм. Мөн нийт зээлдэгчдийн 90 хувь нь цалингийн орлоготой буюу нийгмийн даатгал төлдөг топ 100 аж ахуй нэгжийн ажилчид байгаа нь МИК-ын судалгаагаар гарсан байдаг. Мөн  ажил олгогч эдгээр компаниуд нь инфляцын өсөлттэй холбоотой цалингаа багадаа 10 хувиар нэмжээ. Түүнээс гадна ипотекийн зээлийн төлбөр нь түрээсийн үнээс ч бага байгаа юм. Мөн зээл авсан хүмүүсийн насны хувьд 30-50 насныхан байгаа юм. Тиймээс цаг хугацааг зөв зүйтэй ашиглах боломжийг зээлдэгчдэд олгох нь зүйтэй юм.

Ипотекийн зээлийг хойшлуулах нь банканд зээлийн хүсэлт өгсөн иргэдэд зээл олгох боломжгүй болж байгаагаас гадна зээлийн эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэж хэвийн явж буй ипотекийн зээлийн тогтолцоог бүр мөсөн татан унагах, барилга болон түүнийг дагасан олон салбарууд орлогогүй болж олон мянган хүн ажлын байраа алдах эрсдэл бий болох юм. Нэг үгээр хэлбэл Монгол Улсын эдийн засагт хор хөнөөлтэй шийдвэр болно гэдгийг эх сурвалжууд хэлж байгаа юм. Ипотекийн зээл бол иргэдийг орон сууцжуулах хамгийн үр дүнтэй хөтөлбөр. Утаагүй эрүүл Улаанбаатарыг бий болгох гол шийдэл  гэдгийг мартаж болохгүй.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин